بطری‌های اشکدان و عاشقی به سبک قاجار

اون قدیما، وقتی یه مردی میرفت سفر یا جنگ، برگشتش با خدا بود. توی اون مدتی که نبود، معشوقه‌اش برای اینکه نشون بده چقدر دلتنگش بوده و در فراقش اشک ریخته، اشک‌هاش رو توی یک بطری جمع میکرده و وقتی محبوبش برمیگشته، بهش هدیه میداده و میشده سند دلتنگی و وفاداریش. این شده که اسمش شده اشکدان. حالا اینکه معشوق محترم، چه پاداشی به خانم خانما میدادن، به ما ربطی نداره و وارد زندگی خصوصی مردم نمیشیم!

خیلی دقیق نمیشه گفت اولین بار، اشکدان کی و در کجا استفاده شده. امّا در کتاب عهد عتیق به این موضوع اشاره شده که وقتی حضرت داود در حال راز و نیاز با خدا بوده، به اشک‌های داخل بطری اشاره میکنه. در زمان حضرت مسیح هم استفاده از اشکدان، نمادی از احترام به مرده بوده. این بطری بین زن‌های آمریکا در زمان جنگ‌های داخلی هم مرسوم بوده.

دهانه این بطری‌ها به شکلی بوده که راحت دور چشم قرار میگرفته و اون محدوده رو پوشش میداده تا همه قطرات جمع بشن.

چند تا از این اشکدان‌ها توی موزه‌های مختلف ایران و دنیا هست. مثلاً توی موزه‌ چهلستون، موزه آبگینه، موزه‌ کلیسای وانک، موزه‌ مردم‌شناسی کاخ گلستان، موزه هنرهای زیبای لیون فرانسه و …

صد البته مرز بین حق و باطل همیشه باریکه، روایت داریم به اندازه چهار انگشت. خیلی راحت میشه تن باطل، لباس حق کرد. امّا برنده کیه؟ افسانه‌ها میگن اونی که باید باشه! اونی که باید هم، همیشه نوری در دل داره و …

آقامون مولوی میفرماین:

طبق معمول خیلی چیزهای ارزشمند دنیا، وقتی معیار تشخیص این چیزها، ظاهری بشه، قلب اون چیزها هم به وجود میاد و خیلی‌ها تقلب میکنن. پای خاطرات قدیمی‌ها که بشینید، براتون میگن که بعضی از زن‌ها هم توی این شیشه‌ها آب‌نمک میریختن و ادامه داستان.

این جریان حتی به دربار و حرمسرا هم رسید. برای اثبات عشق به شاه زمانه، بانوان محترم با هم رقابت میکردن. رقابت آسونی هم نبوده‌ها. مثلاً ناصرالدین شاه ۸۵ زن صیغه و عقدی داشت. گلین خانم، فروغ السلطنه، شمس الدوله و … فتحعلی شاه که معرف حضور هست، رو تیراژ هزارتایی فعالیت میکردن. احتمالاً بعد از سفرهای شاهان، نقشه دریاهای ایران تغییر میکرده.

البته روایت‌های دیگه‌ای هم داریم. بعضی سفرها دائمی هستن. مثل مرگ. وقتی کسی فوت میکرده، بازماندگان اشک‌هاشون رو توی اشکدان جمع میکردن و بعد از خاکسپاری، روی قبر میریختن تا اگر متوفی در عذابه، این آب، اون آتش رو خاموش کنه.

نقل قول دیگه‌ای که برای این اشکدان‌ها وجود داره اینه که زن‌ها اشک‌هاشون رو نذر می‌کردند. ارزنده ترین ظروف دوران اسلامی ‌در تالارزرین فام دیده می‌شه. این ظروف که از اکسید نقره، مس و کلریده طلا ساخته شده، خاص طبقه اشراف بوده و در  نیشابور، گرگان و شهرری کشف شده. اوج ساخت این نوع ظروف مربوط به دوران سلجوقی تا ایلخانی هستش.

منابع عکس و متن:

• مگیران